შალვა ქიქოძე Shalva Kikodze

Self-portrait, oil on canvas, 65X44, 1920

http://artist.to/georgianart/















(1894 – 1921)
Georgian expressionist painter, graphic artist and theatre decorator. Together with Lado Gudiashvili and David Kakabadze, he is considered a key figure in Georgian art of the early 20th century.

Paris, In memory of the young deceased friend,

Adjara, oil on canvas, 55X46, 1921

Kiss II, from the life of the puppets, oil on canvas, 54X46, 1920

Artists' coffee-house in Paris, oil on canvas, 52X46, 1920

Seaside, Adjara, oil on cardboard, 15X27, 1919

Paris, roundabout, oil on cardboard, 33X41, 1920

ბორის გროისი Boris Groys

გია მირზაშვილი Gia Mirzashvili

Kote Sulaberidze - My Caucasus

Kote Sulaberidze’s works signify certain visual histories and represent visual icons of the everyday life. His art upholds the best Georgian traditions of pictorial thinking, of storytelling with visual images.

Sulaberidze’s work Letters from Moscow, an installation consisting of nine white sheets, is based on personal experience. The work was created at the time when the artist was working in Moscow in 1990s, constantly longing for his family back in Georgia. These portraits of loneliness have also humorous tones as the figures which resemble those of pre-historical art, are telling vividly about the routines of everyday life: ”Dad is smoking after dinner”, ”Dad is dancing. Alone, without Nina”, “Dad on his way to work…at 9 am”, etc.

Sulaberidze’s painting My Caucasus consists of two parts: horizontally stretched landscape of Caucasus Mountains and a legend that explains the meanings of signs depicted on the canvas written with Georgian alphabet. The Caucasus landscape is given in a real scale, the locations and heights of its mountain passes and peaks are also true, however locations of tourist bases are those, which he or his friends have visited. One can also discover existence of locations of not-yet-found treasure, the ancient Georgian fairy-tail and mythological fantastic heroes. My Caucasus is both the artist’s Caucasus, and the real vision of these mountains. It contains very clear sign-symbols from history, geography, politics and mythology together with artist’s personal experience and memory.

Letters from Moscow, 1996-1997, installation

My Caucasus, 2002, oil on canvas

KSulaberidze

"მგალობელი" მხატვარი

კოტე სულაბერიძე

ჯანი ვატიმო Gianni Vattimo

 

photo © ÁLVARO GARCÍA - 25-02-2008

ჯანი ვატიმოდაიბადა 1936 წელს ტურინში.
ერთ-ერთი წამყვანი იტალიელი მოაზროვნე.
ჰ.გ. გადამერის მოწაფე, "სუსტი აზროვნების" ორიგინალური კონცეფციის ავტორი.
ცხოვრობს და ასწავლის ტურინში.

ჯანი ვატიმო - მუზეუმი და ხელოვნების აღქმა პოსტმოდერნის ეპოქაში

Tangled Alphabets: León Ferrari and Mira Schendel, at MoMA through June 15, includes the above example of what Ms. Schendel called Graphic Objects. (Museum of Modern Art)

ცნება "პოსტმოდერნი" ამჟამად უფრო ნაკლებად პოპულარულია, ვიდრე რამდენიმე წლის წინ, როდესაც ის ზედმეტად პოპულარულიც კი იყო (რითაც, სხვათა შორის, აიხსნება მისი პოპულარულობის კლება დღეს). თუმცა, როგორც ფილოსოფიურ ცნებას, თავისი დანიშნულება სულაც არ დაუკარგავს _ შეუცვლელი რჩება აქტუალური ხელოვნების, მისი არსებობისა და აღქმის თავისებურებების გაგებისთვის. ფილოსოფიური გაგებით პოსტმოდერნიზმი გულისხმობს მოდერნულობის განსაზღვრული, მაკონსტრუირებელი ნიშნების დესტრუქციის პროცედურას. თანაც, ერთ-ერთი ასეთი ნიშანი, და როგორც წარმომიდგენია ყველაზე ზოგადი და სახასიათო, არის პროგრესის რწმენა. "მოდერნულობის" ცნებას ეს რწმენა ანიჭებს მისთვის დღემდე დამახასიათებელ ნორმატიულობას, რომლის თანახმად, ყველაფერი უფრო თანამედროვე ხდება უფრო ღირებულიც, თუკი ყველაფერი ის, რაც დროის შკალაზე გვიან თავსდება, ერთდროულად აღმოჩნდება ახლოს სრულყოფილების ტელოს'-თან, რომლისკენაც მიმართულია თავად დროის დინებაც. აქედან გამომდინარე, შეიძლება ვცადოთ მოდერნულობა განვსაზღვროთ როგორც ეპოქა, რომლის ბაზისეული ღირებულება არის ყოფნა თანამედროვედ. თუმცა, ისტორიული პროგრესის, მოდერნულობის ამ მთავარი ღერძის, რწმენა ჩვენს დროში დაკარგულია. ფილოსოფოსებისა და ისტორიკოსების თეორიული მსჯელობების მსგავსად, თანამედროვე მსოფლიოს ფაქტობრივი სოციალურ-პოლიტიკური წყობა ამ რწმენას ყოველგვარ საფუძველს აცლის. საუბარია არა მხოლოდ, შეასაძლოა, არც მოდერნულობის კონცეპტის თეორიულ დისკრედიტაციაზე, ანუ, არა იდეოლოგიისა და "მეტანარაციის" დასასრულზე, არა იმაზე, რომ ფილოსოფიამ უარი თქვა ისეთ დიდ სისტემებზე როგორიცაა ჰეგელიანობა, მარქსიზმი, პოზიტივიზმი და ა.შ. პირველ რიგში, საუბარია ისტორიულ-პოლიტიკური ცვლილებების ერთობლიობაზე: დასავლური იმპერიალიზმის დამხობით, ისტორია, რომელიც თავისთავად, შესაძლოა არის დასავლური "გამოგონება", უკვე წარმოუდგენელია როგორც ერთიანი პროცესი, მაშასადამე, სოლიდარული, საყოველთაო მოძრაობა პროგრესის გზაზე. სიტუაციაში, როდესაც აღარ არსებობს არანაირი "ცენტრალური" ხელისუფლება _ იქნება ეს ლუთერამდელი კათოლიკური ეკლესია, წმინდა რომის იმპერია თუ, როგორც ახლო წარსულში, ე.წ. "ცივილიზებული მსოფლიო", თავს რომ თვლიდა კაცობრიობის უმაღლეს მიღწევად და პრეტენზიას აცხადებდა "ცივილიზებული" გაეხადა დანარჩენი მსოფლიო _ საუბარი ისტორიის შესახებ, როგორც ერთიან პროცესზე, პროგრესულ პროცესზე და, შესაბამისად, ნორმატიული ღირებულებითი კრიტერიუმების მომცემზე უკვე შეუძლებელია.

ლევან ხარანაული Levan Kharanauli

ჯექსონ პოლოკი Jackson Pollock

ანრი მატისი Henri Matisse

ენდი უორჰოლი Andy Warhol

ხუან მირო Joan Miró

გია ბუღაძე - ჩვენი უკვდავი თანამედროვე

ფოტოზე ირაკლი ფარჯიანი

იმ ხელოვანთაგან, რომელნიც ადრე მიდიან, ალბათ მარად ახალგაზრდულ სიხალასეს მოითხოვს განგება. მათ შემოქმედებას, მათ ქმნილებებს დაღლილობის ნიშანწყალიც კი არ ეტყობა. საქართველოში, ამ ჩვენს პატარა ქვეყანაში, ალბათ, პოეზიის ახალგაზრდული მარადიულობა მაინც ნიკოლოზ ბარათაშვილი გახლდათ. მხატვრობაში კი ირაკლი ფარჯიანი - ჩემი უფროსი ძმა, საყვარელი მეგობარი და დიდი მხატვარი.

ირაკლის შემოქმედებას ღრმად აქვს გადგმული ფესვები ქართული ხატწერის უშორესი და ულამაზესი ტრადიციის სიბრძნეში.

ეს არის მისტიური თვითგარინდება _ თვითჩაღრმავების საუკუნოვანი ტრადიციებიდან რომ იკვებება და ასევე ივსება, ნაყოფიერდება თანამედროვე მხატვრობის, სახვითობის კონცეფციურ _ სტილისტური მეთოდებითა და ხერხებით, რაც ირაკლი ფარჯიანის ხელოვნებას, მე ვიტყოდი სამარადჟამოდ თანამედროვეს ხდის. ასე რომ მისი წარმოუდგენლად დამაჯერებელი, განუმეორებელი ხატოვანება გახლავთ ნაერთი ტრადიციის სიბრძნისა და დღევანდელობის ცხოველმყოფელობისა.

ირაკლი ფარჯიანი ამ ცხოვრებიდან 41 წლისა წავიდა. მის სულში მოკაშკაშე მზე დილის იმპულსებით ძალუმად სხივოსნობდა, რაც არაჩვეულებრივი ძალით აისახა მის ბოლო ქმნილებებში, გრაფიკულ ოპუსებში, რომელიც მან უკანასკნელ ზაფხულს შექმნა მანგლისში… მანმადე კი, მართლაც გენიალურ ჯვარცმა-ხარების ციკლებში.

ლევან ჭოღოშვილი - მეფეთა პორტრეტების სერია(1998 წელი)

ლევან ჭოღოშვილის მხატვრობის თემას უმთავრესად პორტრეტი შეადგენს. აქ გვხვდება ქართველი არისტოკრატების ჯგუფური პორტრეტები, საქართველოს მეფეთა პორტრეტების სერიები რელიგიურ თემატიკა, საქართველოს ისტორიის ამსახველი სურათები, ბერძნული მითოლოგიის პერსონაჟთა სახეები.

მხატვრის ნამუშვერებიდან ჩვენი ყურადღება მიიპყრო მეფეთა პორტრეტების სერიამ, რომელიც მან 1998 წელს ნავთობის კორპორაციის დაკვეთით შეასრულა. ესენია: მითრიდატე დიდის, ვახტანგ გორგასალის, ბაგრატ III, დავით აღმაშენებლის, თამარ მეფისა და გიორგი ბრწყინვალეს პორტრეტები.

1980-იანი წლების დასაწყისში ლევან ჭოღოშვილმა შექმნა ქართველ მეფეთა სახეები ამჯერად გრემის მონასტრისათვის - იქაური მუზეუმის დაკვეთით.

შემკვეთთა სურვილის თანახმად, სერიაში წარმოდგენილნი არიან კახეთის სამეფოს დიდი მეფეები: ქეთევან დედოფალი, თეიმურაზ I, გრემის მონასტრის დამაარსებელი ლევან მეფე, ერეკლე II და თეიმურაზ II, მხატვრის თქმით, მან ცენზურის გამო სწორედ ის მეფეები აირჩია, რომლებიც ისტორიულად ასე თუ ისე დაკავშირებულნი იყვნენ რუსეთის სამეფოსთან.

ეს გახლავთ ზეთის საღებავებით შესრულებული მონუმენტური პორტრეტები. არსებითია, რომ ამ სერიის შექმნისას მხატვრის ძირითადი ორიენტირები შუასაუკუნეების ქართულ კედლის მხატვრობას (XII საუკუნე), შუასაუკუნეების პოლონური პორტრეტის ტრადიციებს, ირანულ პორტრეტულ მხატვრობასა და კასტელის ნახატებს ესადაგება. როგორც მხატვარი ამბობს, იმ დროს დაუშვებელი იყო ყოველგვარი დეფორმაცია და მაშინდელი "ჭრელი" ფერწერის საპირისპიროდ შეგნებულად გამოიყენა "ჩამქრალი" ფერები.

საერთოდ, დამკვეთი და მხატვარი იშვიათად თანამშრომლობენ შეთანხმებულად არც ისე ადვილია მათ შორის თანხმობის მიღწევა. დამკვეთი არასოდეს შემოფარგლება ვადის უბრალოდ განსაზღვრებით, ან თუნდაც ასანაზღაურებელი თანხის ციფრით. მასაც სურს მიიღოს მონაწილეობა მომავალი ნაწარმოების შექმნაში. მხატვარი კი მხოლოდ ერთს იხთოვს: არ დათრგუნონ მისი შემლქმედებითი ნება, რომ უცხო, მოუხელთებელი ხელი არ შეეხოს მის ფანტაზიას. ეს ორი შეუთანხმებელი მსოფლმხედველობა განსაკუთრებულად იჩენს თავს პორტრეტის სფეროში. ამიტომაც დაკვეთა გარკვეულ კომპრომისს გულისხმობს მხატვრის მხრიდან. ლევან ჭოღოშვილი ამბობს: "ის მეფეები, რომლებიც მე გრემის მონასტრისათვის დავხატე და ეს მეფეებიც, რა თქმა უნდა, გარკვეული კომპრომისია. იდეალურ შემთხვევაში, მხატვარი თავისთვის უნდა მუშაობდეს, არ უნდა ფიქრობდეს სად გამოფინოს, სად გაყიდოს თავისი ნამუშევრები. მიუხედავად იმისა, რომ დამკვეთმა სრული თავისუფლება მომცა, ისიც იგრძნობდა, რომ ნამუშევრები მოსწონდა, კომპრომისი ძალაუნებურად მაინც არსებობდა".

სამი ლიტერატურული პორტრეტი "სეზანი", "მატისი" და "პიკასო"

გერტრუდ სტაინის "კუბისტურად დაწყობილი სიტყვებით", ვერბალიზმებითა და დისონანსური გამეორებებით "დახატული" სამი ლიტერატურული პორტრეტი "სეზანი", "მატისი" და "პიკასო" პირველად ალფრედ შტიგლიცმა გამოაქვეყნა 1912 წელს “Camera Work”-ში (მოგვიანებით გაერთიანდა წიგნში "პორტრეტები და ლოცვები" - “Portraits and Prayers”), იმ დროს, როცა ნიუ-იორკში გაიხსნა მოდერნისტული ხელოვნების გამოფენა, სადაც საკმაოდ ბევრი ტილო იყო წარმოდგენილი სტაინების კოლექციიდან. გერტრუდ სტაინის სახელიც მაშინ გახმიანდა და გახმიანდა სწორედ იმ მხატვრებთან ერთად, რომელთა გზასა და პრინციპებსაც, საერთო აზრით, იმთავითვე იზიარებდა და მიჰყვებოდა მწერლობაში. შტიგლიცს უთქვამს, ეს პორტრეტები ისე მივიღე გამოსაქვეყნებლად, არც კი დავფიქრებულვარ, რადგან ერთი გადახედვით, სულერთია, მაინც ვერაფერი გავიგეო.; მაგრამ მერე ისინი იუმორისა და სატირის სამიზნე რომ გახდა, მისი ავტორი მაინც დაბეჯითებით იმეორებდა, აკი მეც იმასვე ვიქმოდი, რასაც კამერა იქმს, ანუ ვცდილობდი განგრძობითობის, უწყვეტობის შეგრძნება შემექმნაო და ამაყობდა, ჩემ ციტატებს იმეორებენ და არა იმათსას, ვინც სინამდვილეში ხალხს უნდა აღაფრთოვანებდესო.

თარგმნა მერი ტიტვინიძემ

გერტრუდ სტაინი

სეზანი

ირლანდიელი ქალბატონი იტყოდა დღევანდელი დღე ყოველი დღეაო. კეისარი იტყოდა ყოველი დღე დღევანდელი დღეაო და იტყვიან ყოველი დღე ისაა რასაც იტყვიანო.
ასე და ამგვარად ჩვენ გვაქვს ადგილი რომ დავრჩეთ და მას არ შეეგებნენ რამეთუ გადაეწყვიტა დარჩენა. როცა ვთქვი გადაეწყვიტა-მეთქი დარჩენა ვგულისხმობდი რომ დარჩებოდა შაბათს. ასე და ამგვარად პირი პირია სადაც რაკი პირია სადაც და იქ დამიჯერეთ წყალიცაა. დამიჯერეთ იქ წყალიცაა და ლურჯიც. როდესაც უყურებთ ლურჯს ყველაფერი ლურჯი ძვირფასიცაა. ის არის რაც ძვირფასია ყველაფერი ისაა და ისინი გულისხმობენ თქვენ ხსნას. ასე და ამგვარად ქმნიდა სეზანი თითქმის ამგვარად ქმნიდა სეზანი და თითქმის ქმნიდა. სეზანი თითქმის ქმნიდა თითქმის ქმნიდა და თითქმის ქმნიდა. და მე ვიყავი გაოგნებული. ვიყავი მე გაოგნებული. მე ვიყავი გაოგნებული და ვითმენდი, თქვენ ითმენთ ხოლმე როცა პოულობთ ფუტკრებს. ფუტკრები ბაღში ქმნიან საგანგებო თაფლს. თაფლი და იქ. იქ სადაც ბალახი შეიძლება ოთხჯერ ამობიბინდეს წელიწადში.

გერტრუდ სტაინი

პიკასო
იგი ვისაც მავანნი შეუდგნენ იყო ის ვინც იყო სავსებით მომხიბვლელი. იგი ვისაც მავანნი შეუდგნენ იყო ის ვინც იყო ერთიანად მომხიბვლელი იგი ვისაც მავანნი შეუდგნენ იყო ის ვინც იყო ჭეშმარიტად ერთიანად მომხიბვლელი.
მავანნი ჭეშმარიტად შეუდგნენ მას და სჯეროდათ რომ იგი ვისაც ისინი შეუდგნენ იყო ის ვინც იღწვოდა და იყო ის ვინც თავისი თავიდან მოეზიდებოდა რასმე მაშინ. მავანნი ჭეშმარიტად შეუდგნენ მას და სჯეროდათ რომ იგი ვისაც ისინი შეუდგნენ იყო ის ვინც თავისი თავიდან მოეზიდებოდა რასმე რაც იქნებოდა მძიმე რამ მყარი რამ და სრულქმნილი რამ.
იგი ვისაც მავანნი ჭეშმარიტად შეუდგნენ იყო ის ვინც იღწვოდა და ჭეშმარიტად იყო ის ვინც მაშინ მოეზიდებოდა რასმე თავისი თავიდან და იყო ის ვინც მთელი ცხოვრება იყო ის ვისაც ჰქონდა ამოსათქმელი რამ.
რაღაც მოჩქეფდა მისგან ჭეშმარიტად მოჩქეფდა მისგან ჭეშმარიტად ეს იყო რაღაც რაც ჭეშმარიტად მოჩქეფდა მისგან და მას ჰქონდა აზრი, მომხიბლავი აზრი, მყარი აზრი, ბობოქარი აზრი, ნათელი აზრი.
იგი ვისაც მავანნი ჭეშმარიტად შეუდგნენ და მავანნი ჭეშმარიტად შეუდგნენ მას, იგი ვისაც მავანნი ჭეშმარიტად შეუდგნენ იყო ის ვინც ჭეშმარიტად რუდუნებდა.
იგი ვისაც მავანნი ჭეშმარიტად შეუდგნენ იყო ის ვისაც ჰქონდა რაღაც რაც მოჩქეფდა მისგან რასაც ჰქონდა აზრი და ჭეშმარიტად რუდუნებდა მაშინ.
იგი რუდუნებდა და რაღაც მოჩქეფდა მაშინ რაღაც მოჩქეფდა მისგან მაშინ. იგი იყო ის და მუდამ ჰქონდა რაღაც რაც მოჩქეფდა მისგან და მუდამ ჰქონდა რაღაც მჩქეფარე. იგი არასდროს ყოფილა ის ვისაც არასდროს ჰქონია ის რაც მისგან მოჩქეფდა. იგი იყო ის ვისაც ჰქონდა ამოსათქმელი. იგი იყო ის ვისაც მავანნი შეუდგნენ. იგი იყო ის ვისაც მისდევდნენ. იგი იყო ის და მუდამ იყო ის ვისაც მავანნი შეუდგნენ. იგი იყო ის ვინც რუდუნებდა.
იგი იყო ის ვინც მიწყივ რუდუნებდა. იგი იყო ის ვინც მუდამ იყო ის ვისაც მუდამ ჰქონდა ის რაც მისგან მოჩქეფდა. იგი იყო ის ვისაც მარად ჰქონდა ამოსათქმელი. იგი იყო ის ვინც მიწყივ რუდუნებდა. იგი იყო ის ვისაც მავანნი შეუდგნენ. იგი იყო ის ვინც რუდუნებდა.
იგი იყო ის ვისაც მარად ჰქონდა რაღაც ამოსათქმელი. იგი იყო ის ვინც რუდუნებდა. იგი იყო ის ვინც მარად იღწვოდა. იგი იყო ის ვისაც მარად ჰქონდა რაღაც ამოსათქმელი და ეს იყო მყარი რამ, მომხიბვლელი რამ, ლამაზი რამ, გამაოგნებელი რამ, ამაფორიაქებელი რამ, უბრალო რამ, ნათელი რამ, ბნელი რამ, დამაფიქრებელი რამ, შემაძრწუნებელი რამ, აღმაშფოთებელი რამ, ძალიან ლამაზი რამ. იგი იყო ის ვინც ჭეშმარიტად იყო ის ვისაც ჰქონდა რაღაც ამოსათქმელი. იგი იყო ის ვინც მიწყივ რუდუნებდა.
იგი იყო ის ვინც რუდუნებდა და ჭეშმარიტად იყო ის ვისაც უნდა ეღვაწა რათა ყოფილიყო ის ვინც იღწვის, იგი იყო ის ვისაც ჰქონდა რაღაც ამოსათქმელი. იგი იყო ის ვისაც მთელი სიცოცხლე ექნებოდა რაღაც ამოსათქმელი. იგი იყო ის ვინც რუდუნებდა და იგი რუდუნებდა მაშინ და უნდა ეღვაწა რათა ჰქონოდა ამოსათქმელი ჰქონოდა რაღაც რასაც აქვს აზრი, უნდა ეღვაწა რათა ყოფილიყო ის ვინც მიწყივ რუდუნებს.
იგი იყო ის ვინც ჭეშმარიტად რუდუნებდა და სჯეროდა რომ არ ექნებოდა დასასრული მის რუდუნებას, იგი მიწყივ რუდუნებდა. იგი არ იყო ის ვინც დაშრეტამდე რუდუნებს. იგი არასდროს რუდუნებდა სრულ დაშრეტამდე.
იგი იყო ის ვისაც ჰქონდა რაღაც ამოსათქმელი ის რასაც ჰქონდა სავსებით ნამდვილი აზრი. იგი იყო ის ვისაც მავანნი შეუდგნენ. იგი იყო ის ვინც რუდუნებდა. იგი იყო ის ვინც რუდუნებდა და იყო ის ვისაც უნდა ეღვაწა რათა ყოფილიყო ის ვისაც ჰქონდა გზა ყოფილიყო ის ვინც რუდუნებდა. იგი იყო ის ვისაც ჰქონდა რაღაც ამოსათქმელი რასაც ჰქონდა აზრი. იგი იყო ის ვისაც მარად ჰქონდა რაღაც ამოსათქმელი და ის რასაც იგი ამოსთქვამდა იყო ის რასაც ჰქონდა ჭეშმარიტი აზრი. იგი იყო ის ვინც რუდუნებდა. იგი იყო ის ვინც თითქმის მუდამ რუდუნებდა. იგი არ იყო ის ვინც დაშრეტამდე რუდუნებს. იგი არ იყო ის ვისაც ოდესმე დაშრეტამდე უღვაწია. იგი არ იყო ის ვინც რუდუნებდა რათა ჰქონოდა რაღაც ამოსათქმელი. მას მარად ჰქონდა რაღაც ამოსათქმელი. იგი რუდუნებდა. იგი არასდროს რუდუნებდა დაშრეტამდე. იყვნენ მავანნი ვინც მას შეუდგა. ისინი მუდამ მისდევდნენ მას. მავანნი ჭეშმარიტად შეუდგნენ მას. იგი იყო ის ვინც რუდუნებდა. იგი იყო ის ვისაც ჰქონდა ამოსათქმელი ის რასაც ჰქონდა აზრი. იგი არასოდეს რუდუნებდა დაშრეტამდე.

გერტრუდ სტაინი

მატისი

იგი სრულიად დარწმუნებული იყო რომ თავისი ყოფნის თავისი ცხოვრების დიდი ნაწილი შეალია იმას როგორ დაერწმუნებინა თავი თუ რარიგად ცდებოდა როცა იქმოდა იმას რასაც იქმოდა და მერე როცა ვერ დარწმუნდა რომ იგი ცდებოდა როცა იქმოდა იმას რასაც იქმოდა, როცა სრულიად დარწმუნდა რომ ვერ დარწმუნდებოდა რომ ცდებოდა როცა იქმოდა იმას რასაც იქმოდა მაშინ ჭეშმარიტად ირწმუნა რომ იგი იყო დიდი და ჭეშმარიტად იყო დიდი ჭეშმარიტად ყოველი ირწმუნებდა რომ იგი იყო დიდი.
ვიეთნი იტყოდნენ მასზე თუკი ვინმე ერთხელ ირწმუნებდა მას მერე ვეღარავის ირწმუნებდაო. ჭეშმარიტად იტყოდნენ ამას ვიეთნი.
იგი ჭეშმარიტად და ნათლად გამოხატავდა ერთგვარს რასმე, ვიეთნი იტყოდნენ იგი არაფერს გამოხატავს ნათლადო. მავანს სჯეროდა რომ იგი მეტად ნათლად გამოხატავდა ერთგვარს რასმე და მათთაგან ერთნი იტყოდნენ იქნებოდა იგი დიდი რომ არ ყოფილიყო ის ვინც ნათლად გამოხატავდა იმას რასაც გამოხატავდაო. ვიეთნი იტყოდნენ იგი ნათლად გამოხატავდა რასაც გამოხატავდაო და მათთაგან ერთნი იტყოდნენ სიდიადემ ბრძოლისა რაც არ გამოუხატავს ნათლად მისგან სრულიად დიდი ვინმე შექმნაო.
ვიეთნი იტყოდნენ იგი ნათლად გამოხატავდა თავისებურ ბრძოლასო. ვიეთნი იტყოდნენ ნათლად არ გამოხატავდა რასმე მებრძოლსო.
იგი ჭეშმარიტად ნათლად გამოხატავდა თავისებურს რასმეთ. ჭეშმარიტად ოდესმე ვინმე გაიგებდა ამასო. ბევრზე ბევრმა გაიგო ის, რომ იგი ნათლად გამოხატავდა იმას რასაც გამოხატავდა. იგი იყო დიდი. ყოველი გაიგებდა ამას. ბევრზე ბევრმა გაიგო ეს. მავანნი ვინც გაიგო რომ იგი იყო დიდი რომ იგი გამოხატავდა თავისებურს რასმე რომ იგი გამოხატავდა მებრძოლს რასმე. ჭეშმარიტად გამოხატავდა იგი მიწყივ მებრძოლს რასმე. ყოველს შეეძლო დარწმუნებულიყო რომ იგი გამოხატავდა მებრძოლს რასმე. მრავალთ ირწმუნეს რომ იგი დიდად გამოხატავდა ამას. მავანნი დარწმუნდნენ რომ იგი დიდად არ გამოხატავდა რასმე. ყოველი დარწმუნდებოდა რომ იგი იყო დიდი. ყოველი დარწმუნდებოდა რომ იგი ნათლად გამოხატავდა თავისებურ რასმეს.
მავანს ჭეშმარიტად სწადდა ჰქონოდა სურვილი ექმნა ის რასაც იქმოდა იგი ანუ ნათლად გამოეხატა თავისებური რამ. ჭეშმარიტად სწადდათ ყოფილიყვნენ თავადაც დიდნი. მავანნი არ ისწრაფოდნენ გამოეხატათ მებრძოლი რამ. ჭეშმარიტად იყო იგი ის ვინც არ გამოხატავდა მებრძოლს რასმე. იგი იყო დიდი. იგი ნათლად გამოხატავდა თავისებურს რასმე. მრავალთაგან მრავალს სწყუროდა ექმნა ის რასაც იქმოდა იგი ანუ ნათლად გამოეხატა თავისებური რამ. ბევრზე ბევრი იქმოდა იმას რასაც იქმოდა იგი, დიდად არ გამოხატავდა მებრძოლს რასმე. ბევრთაგან ბევრს სწყუროდა ექმნა იგივე რასაც იქმოდა იგი, არ გამოეხატა მებრძოლი რამ.
მრავალთაგან მრავალს სწყუროდა ექმნა ის რასაც იგი იქმოდა ანუ ყოფილიყო ის ვინც ნათლად გამოხატავს რასმე. იგი ჭეშმარიტად იყო დიდი, ყოველი ირწმუნებდა ამას. მრავალთაგან მრავალს სწყუროდა ყოფილიყო ის და ექმნა ის რასაც იგი იქმოდა და ნათლად გამოეხატა რამე და მრავალთაგან მრავალს არ სურდა ყოფილიყო ის და ექმნა ის რასაც იგი იქმოდა ანუ ნათლად გამოეხატა თავისებური რამ. მათ სურდათ გამოეხატათ რაღაც მიწყივ მებრძოლი, რაც იქნებოდა სულ სხვა რამ ისეთი რამ რაც ოდესმე ვინმეს გამოეხატა ნათლად და ეს იქნებოდა თავისებური რამ და სხვა რამ ისეთი რაც ნათლად გამოხატავდა რასმე; მაშინ მრავალთაგან მრავალი არ ისურვებდა ექმნა ის რასაც იგი იქმოდა და ნათლად გამოხატავდა თავისებურს რასმე და მავანი მათთაგანი ისურვებდა ექმნა ის და ყოფილიყო ის ვინც ნათლად გამოხატავს რასმე. მავანს სწყუროდა ექმნა იგივე რასაც იგი იქმოდა ანუ ნათლად გამოეხატა თავისებური რამ. მათთაგან იყვნენ ისეთნიც ვინც ჭეშმარიტად ნათლად გამოხატავდა რასმე რაც მასში იყო და სხვას არ უნდოდა მისი დანახვა. მათთაგან მავანი მთელი სიცოცხლე ისწრაფოდა გამოეხატა ნათლად თავისებური რამ და არაერთი გამოხატავდა ნათლად თავისებურს რასმეს.
იგი იყო ის ვისაც მრავალი იცნობდა და ესწრაფოდა მასთან შეხვედრას. მრავალნი უსმენდნენ მას სიხარულით. ზოგჯერ უსმენდნენ მრავალნი მას, ხშირად მიაპყრობდნენ ყურს მას. მავანნი მიაპყრობდნენ მას ყურს და იგი მაშინ ეტყოდა მათ რომ ჭეშმარიტად იყო იგი ის ვინც იტანჯებოდა როცა ცდილობდა დაერწმუნებინა თავი რომ ცდებოდა მაშინ როცა იქმოდა იმას რასაც იქმოდა და მერე დაიჯერებდა რომ ვერასოდეს დააჯერებდა თავს რომ ის რასაც იგი იქმოდა იყო მცდარი და მაშინ იგი იტანჯებოდა და იჯერებდა რომ იგი უნდა ყოფილიყო ის ვინც იქმს იმას რასაც იქმს და მარად იქნებოდა ის ვინც ეწამება და იქნებოდა ის ვინც მიწყივ იტანჯება. მერე ირწმუნა რომ იგი გამოხატავდა თავისებურს რასმე მებრძოლს და ჭეშმარიტად ირწმუნა ბევრმაც რომ იგი დიდად გამოხატავდა მებრძოლს რასმე. იგი მრავალს იცნობდა ისეთს ვინც უსმენდა მას და იგი ხშირად ეტყოდა მათ თავისი ტანჯვის ამბავს და ეს არ იყო დამაღონებელი რამ მათთვის ვინც უსმენდა მაშინ. ეს არ იყო მოსაბეზრებელი რამ სხვათათვის; მავანთათვის ფრიად საყურადღებო იყო და ისინიც უსმენდნენ მას კვლავ და კვლავ; მავანთათვის ეს იყო ამაღელვებელი რამ როცა უსმენდნენ მას კვლავ და კვლავ. მავანნი ვინც იცნობდა მას და იცოდა რომ იგი იყო დიდი იყო ის ვინც ნათლად გამოხატავდა თავისებურს რასმე მოუსმენდნენ რა ერთხელ როცა იტყოდა თავის ცხოვრებისას უსმენდნენ მას და იგი იტყოდა ამას კვლავ და კვლავ. მავანნი ვინც იცნობდა მას და სჯეროდა რომ იგი იყო ის ვინც ნათლად ამბობდა ამას იყო დიდი და არ უსმენდნენ მუდამ როცა საუბრობდა კვლავ და კვლავ და იტყოდა თავის ცხოვრებისას. მავანნი ჭეშმარიტად მიაპყრობდნენ მას ყურს; მავანნი ვინც ირწმუნა მისი სიდიადე ვინც ნათლად გამოხატავდა თავისებურს რასმე და გამოხატავდა დიდად მებრძოლს რასმე და კვლავ და კვლავ იტყოდა თავის ცხოვრებისას. იყვნენ მრავალთაგან მრავალნიც ვინც იცნობდა მას და სჯეროდა რომ იგი იყო დიდი და ნათლად ეტყოდა მათ რასმე აღარ უსმენდნენ როცა იტყოდა თავის ცხოვრებისას კვლავ და კვლავ.
იგი იყო ჭეშმარიტად დიდი. იგი იყო ჭეშმარიტად ის ვინც გამოხატავდა თავისებურს რასმე, რაც იყო მებრძოლი. მავანს სჯეროდა რომ იგი დიდად არ გამოხატავდა მებრძოლს რასმე. იყვნენ ბევრნიც ვინც არ უსმენდა მას კვლავ და კვლავ როცა ეტყოდა მათ ცხოვრებისას რასმე. მავანნი უსმენდნენ მას კვლავ და კვლავ როცა იტყოდა ცხოვრებისას.
მავანს ჭეშმარიტად სწყუროდა ექმნა ის რასაც იგი იქმოდა ანუ ყოფილიყო მისი მსგავსი ვინც ნათლად გამოხატავდა თავისებურს რასმე. მათთაგან იყვნენ მავანნი ვინც არ ისურვებდა ექმნა ის რასაც იგი იქმოდა ანუ ვინც ნათლად გამოხატავდა რასმე.
მავანს სწყუროდა ექმნა ის რასაც იგი იქმოდა ანუ ყოფილიყო მისი მსგავსი და ექმნა ის რასაც იგი იქმოდა ანუ ყოფილიყო ის ვინც ნათლად გამოხატავდა თავისებურს რასმე. ჭეშმარიტად იყო იგი ის ვინც იყო დიდი. ყოველი ირწმუნებდა ამას. ყოველი ირწმუნებდა ამას ბოლოს. იგი იყო ის ვინც ჭეშმარიტად გამოხატავდა თავისებურს რასმე. ყოველი ირწმუნებდა ამას ბოლოს. ყოველს შეეძლო დაეჯერებინა ეს. იგი იყო ის და მრავალსაც სრულიად სჯეროდა ეს ვინც ცხადად გამოხატავდა მებრძოლს რასმე. იგი იყო ის და მავანს სწამდა ეს, ვინც ნათლად არ გამოხატავდა მიწყივ მებრძოლს რასმე.

თარგმნა მერი ტიტვინიძემ

პიტ მონდრიანი Piet Mondrian

ანრი მატისი Henri Matisse

გიორგი კაკაბაძე – გრიგოლ რობაქიძე და ნიკო ფიროსმანი

1916 წლის 10 ივლისს გაზეთ “სახალხო ფურცლის” სურათებიან დამატებაში დაიბეჭდა კარიკატურა. მასზე გამოსახული იყო ფეხშიშველი ნიკო ფიროსმანაშვილი, რომლის გვერდითაც იდგა გრიგოლ რობაქიძე და ეუბნებოდა:
“უნდა ისწავლო ძმობილო! შენს ხანში მყოფს კიდევ ბევრის შექმნა შეუძლია... ორფიულის... ერთი ათი-ოცი წლის შემდეგ კარგი მხატვარი გამოხვალ... აი, მაშინ გაგზავნით ახალგაზრდათა გამოფენაზე...”.
სხვადასხვა წყაროებიდან ვიცით, თუ როგორ გააღიზიანა ამ კარიკატურამ მხატვარი. მან ახლად ჩამოყალიბებულ “ქართველ მხატვართა საზოგადოებსთან” ყველანაირი კავშირი გაწყვიტა. თავისი მეგობრის, მხატვარ გიგო ზაზიაშვილის მეუღლეს კი დაუბარა:
“- ძალოჯან, მაშ გიგოსთან ორ სიტყვას დაგაბარებ. ესე უთხარი: შენ გენაცვალე გიგოჯან, როგორც იმ ხალხს ჩემი სახელი უჩვენე და გადამკიდე, ისე მომაშორე. მაგათი არც ქება-დიდება მინდა და არც არაფერი. გაზეთში გამომიშვეს, გამლანძღეს, კატად გამომხატეს. ბევრს რამეს, დიდ სასახლეებს მპირდებოდნენ... ერთად შევგროვდეთ, ერთად დავსხდეთ და “ზაკონებით” ვხატოთო... მაგრამ როგორც აქამდის მიხნავს და მითესავს, ისე უნდა ვხნა და ვთესო. თავის დღეში ბატონი არა მყოლია და არც მინდა. ძალოჯან, გიგოს შემახვეწე, ჩამომაშოროს ის ხალხი, ჩამომაშოროს, არაფერი მინდა მაგათი”1.
კიდევ ერთი საყურადღებო ცნობაა შემორჩენილი ვასო ჩაჩანიძის მოგონებაში “ვაჟა ფშაველა და ფიროსმანი”, რომელიც როგორც ჩანს უყურადღებოდ დაუტოვებია მაშინდელ ცენზურას. როგორც მონათხრობიდან ირკვევა, ჩაჩანიძეების ოჯახში დაუმშვიდებიათ კარიკატურის გამო შეწუხებული ნიკალა:
“ჩვენ ყველანი ვაიმედებდით, რომ იქნებ გრიგოლ რობაქიძემ ინამუსოს და დაგეხმაროსო”.
მაგრამ ისმის შეკითხვა, რა შუაშია საერთოდ გრიგოლ რობაქიძე?
რა როლი ეკისრება მას ფიროსმანის ბიოგრაფიაში?
მართალია 1922 წლის გაზეთ “ბახტრიონში” გამოქვეყნებულია საყურადღებო ინფორმაცია, რომელიც გვაუწყებს, თითქოს პირველი პუბლიკაცია ფიროსმანზე გრიგოლ რობაქიძეს ეკუთვნოდეს, მაგრამ ეს ინფორმაცია შეკითხვებს ბადებს. რამდენადაც ვიცით, პირველიცა და მეორე პუბლიკაციაც ფიროსმანის შესახებ ილია ზდანევიჩს ეკუთვნის, თუ არაფერს ვიტყვით უფრო ადრინდელ, რუსულ პრესაში გამოქვეყნებულ ნარკვევებზე და მიშელ ლე-დანტიუს მიერ ფრანგულ გაზეთში დაბეჭდილ სტატიაზე.
იქნებ ამ შემთხვევაში სიტყვა “პირველს” სრულიად სხვა მნიშვნელობა აქვს?
გაზეთ “ბახტრიონის” ამავე ნომერში დაბეჭდილია გრიგოლ რობაქიძის წერილი: “ნიკო ფიროსმან”, მაგრამ რობაქიძის ამაზე ადრინდელ წერილს ფიროსმანის მკვლევარებმა ვერ მიაგნეს.
მიუხედავად ამისა ასეთი წერილი არსებობს და იგი 1916 წლის 15 მაისის გაზეთ “კავკაზში” რუსულ ენაზე დაიბეჭდა. მას ხელს აწერს ვინმე გარრი გოლლენდი. ამ ფსევდონიმში ზმის პრინციპის მოშველიებით ადვილად იკითხება რობაქიძის სახელი “გარრი გოლენდი”. ამასთანავე არ შეიძლება არ გაგვახსენდეს, რომ ერთი პერიოდი გრიგოლ რობაქიძე გაზეთ “საქართველოში” გივი გოლენდის ფსევდონიმით ათავსებდა პუბლიკაციებს.

ლევან ჭოღოშვილი – მეფეთა პორტრეტები

მითრიდატე ,

გიორგი ბრწინვალე,

დავით აღმაშენებელი,

ვახტანგ გორგასალი,

ბაგრატ III,

თამარ მეფე.

ფრაგმენტები

ბმული http://artist.to/georgianart

ლევან ჭოღოშვილი–სერიიდან"განადგურებული ქართველი არისტოკრატია"

from the series "Destroyed Nobility",
1970 - 1990
paper, tempera
100 x 70 cm

ბმული: http://artist.to/georgianart

ნუგზარ შატაიძე და თენგიზ მირზაშვილი

თენგიზ მირზაშვილი

თენგიზ მირზაშვილი

გია და თენგიზ მირზაშვილები

ოქტავიო პასი Octavio Paz

ოქტავიო პასი (1914 - 1998) - მექსიკელი პოეტი, ესეისტი, ლიტერატურის კრიტიკოსი, მთარგნელი, ნობელის პრემიის ლაურეატი (1990).

პირველი პოეტური კრებული 1933 წელს გამოსცა, მუშაობდა მასწავლებლად, 1944 წელს ამერიკაში გაემგზავრა, მსახურობდა პარიზში - მექსიკის საელჩოს თანამშრომლად; დაუახლოვდა ანდრე ბრეტონს, ფრანგ სიურეალისტებს, იმოგზაურა ინდოეთსა და იაპონიაში. 1962-68 წლებში იყო მექსიკის ელჩი ინდოეთში, სწავლობდა ბუდიზმის ფილოსოფიასა და რელიგიურ პრაქტიკას; აირჩიეს მეხიკოს უმაღლესი სკოლის პროფესორად, კითხულობდა ლექციებს სტრუქტურულ ანთროპოლოგიაში. 1968 წელს დაითხოვეს დიპლომატიური სამსახურიდან - მეხიკოში, სტუდენტური მანიფესტაციების ჩახშობასთან დაკავშირებით პროტესტის გამოთქმის გამო; 70-იან წლებში ჰარვარდში კითხულობდა ლექციების კურსს XIX-XX საუკუნის ევროპული პოეზიის შესახებ. სიკვდილამდე ორი წლით ადრე სახლი დაეწვა, ცეცხლმა შთანთქა მისი წიგნებისა და ნახატების უმდიდრესი კოლექცია.

გამოცემული ჰქონდა პოეტური კრებულები: "სალამანდრა" - 1962, "დაბრუნება" - 1975, "ცეცხლი ჩვენი არსობისა" - 1989; ესეისტიკა: "მარტოობის ლაბირინთი" - 1950, "ცვლადი დენი" - 1967, "კაცთმოყვარე" - 1979, ავტობიოგრაფიული წიგნი "მარშრუტი" - 1993.

ოქტავიო პასი - ენა და აბსტრაქცია

უკვე მრავალი წელია რაც იმეორებენ, რომ აბსტრაქტულმა ფერწერამ თავის ზღვარს მიაღწია: იგი აღარ განვითარდება. მე ეს მოსაზრება უსამართლოდ მიმაჩნია: დიდი მხატვრული მიმდინარეობები რადიკალიზმით გამოირჩევიან, მუდმივი წინსვლით, ლტოლვით ზღვარს მიღმა, საზღვართ-საზღვართან შესახვედრად. და მაშინ გამოჩნდება ხოლმე ვიღაც, ვინც გადაუსწრებს ყველას, აღმოაჩენს სხვა თავისუფალ სივრცეს და და კვლავ კედელს მიადგება, რომელსაც უნდა გადაახტეს და ისევ ზღვარს მიღმა მიმართოს თავისი სრბოლა. უკან დასახევი გზა აღარ არსებობს. აბსტრაქციონიზმი ახალ აკადემიად იქცა? არა აქვს მნიშვნელობა: ნებისმიერი მოძრაობა სკოლად იქცევა, ნებისმიერი სტილი - "ხერხად". სამწუხაროა, როცა აკადემია ფინალს წარმოადგენს და არა საწყის წერტილს. ბაროკოსა და მანიერიზმის გიგანტები არ უარყოფდნენ თავიანთი წინამორბედების ხელოვნებას: ისინი მის უტრირებას ახდენდნენ, მის მიღმა იხედებოდნენ. იგივე შეიძლება ითქვას სიმბოლისტების პოეზიის შესახებაც: მან არ უარყო რომანტიზმი, მაგრამ სამაგიეროდ რეფლექსია შემატა მას, თვითშემეცნების მომენტი. და პირველი აბსტრაქციონისტების კლასიციზმისა და "აბსტრაქტული ექსპრესიონისტების" რომანტიზმის შემდეგ, შესამჩნევი გახდა მანიერიზმის, აბსტრაქტული ბაროკოს ნაკლებობა.

სინამდვილეში აბსტრაქტული ხელოვნება სტერილურობამდე შეიძლება იმ პრეტენზიის წყალობით მივიდეს, რომლის თანახმადაც იგი იზოლირებულ და თვითკმარ ენას წარმოადგენს. არადა იგი აბსოლუტურად სუბიექტურია - ამ ენას ხომ მხოლოდ და მხოლოდ მხატვარი ქმნის და იყენებს და მას არ გააჩნია ყველა ენისთვის დამახასიათებელი ელემენტი: ანუ არ შეუძლია ყველასთვის გასაგებ ნიშანთა და სიმბოლოთა სისტემად იქცეს. თუკი ყველა თავის ენაზე ლაპარაკობს, გაუგებრობა ისადგურებს, ანუ ენა კვდება; იწყება შიზოფრენიკების დიალოგი. საუკეთესო აბსტრაქციონისტმა მხატვრებმა რაღაც უნივერსალური ენის მაგვარი აღმოაჩინეს, დაუბრუნდნენ ზოგიერთ არქეტიპულ ფორმას, რომლებიც ადამიანური ყოფიერების ზოგად და არქაულ ძირებს ეკუთვნოდა. მაგრამ ენაა კი იგი? ალბათ უფრო წინარე ენა, ან, თუ გნებავთ, მეტაენა. აბსტრაქციონისტ მხატვრებს რაღაც საშუალო გამოსდით ბუტბუტსა და გამოცხადებას შორის. და თუმცა ისინი ვერ იტანენ გაგებას, კავშირს, ხშირად მაინც ამყარებენ კონტაქტს სხვა ადამიანებთან. პოეზიაში კი საპირისპიროდ ხდება: პოეტს სხვა გამოსავალი არ აქვს, მან სიტყვებით უნდა ისარგებლოს - თითოეულ მათგანს კი ყველასთვის გასაგები მნიშვნელობა აქვს - და მათი დახმარებით შექმნას ახალი ენა. ეს სიტყვები ენის, ანუ კომუნიკაციის საშუალების სტატუსითაც, სხვა რამეს აღნიშნავენ: კერძოდ იმას, რომ პოეზია აუცილებლად რაღაც აქამდე არარსებული, გაუგონარი, არგამოთქმული რამაა, ესაა ენა და მისი უარყოფა, ის, რაც "ზღვარს შორდება". აბსტრაქტულ ფერწერას სურდა წმინდა ფერწერული ენა ყოფილიყო, მაგრამ ამით იგი უარყოფდა ყოველი ენისთვის იმთავითვე დამახასიათებელ სისხლთა აღრევას: ისეთ ნიშანთა და ფორმათა გამოყენებას, ვისი მნიშვნელობებიც ყველასათვის საერთო იყო. ანუ, იგი ან ვერ მაღლდება ენამდე, ან სცილდება მის საზღვრებს და ერთ შემთხვევაში დუმილს შობს, მეორეში - კივილს: რისი ნათელი მაგალითებიც მონდრიანი და პოლოკი არიან. ჩვენს წინაშეა ცდა, რომელიც თავის თავში იმავე უარყოფას ატარებს, რასაც თავადვე აფუძნებს. შესაძლოა, სწორედ ამაში მდგომარეობს მისი სიდიადე: მხოლოდ ის, ვინც არ გაურბის თავის წინააღმდეგობრიობას და უკიდურესი გულახდილობით ააშკარავებს მას, გვაჩვენებს თავის ჭეშმარიტ, მუდამ ორპირ, არსებას. და ამ წინააღმდეგობრიობაზე დაყრდნობით, და არა მისი უარყოფით, შეეძლო აბსტრაქტულ ფერწერას დადგენილ საზღვრებს მიღმა წასულიყო - რეალიზებულიყო საკუთარი თავისვე უარყოფით.

თარგმნა

სანდრო სილაბიძემ

ოქტავიო პასი - ბუნება, აბსტრაქცია, დრო

"ბუნების ბაძვიდან - ბუნების ნგრევამდე" - ეს სახელი შეგვეძლო გვეწოდებინა დასავლური ხელოვნების ისტორიისთვის. პიკასო, თანამედროვე მხატვრებს შორის ყველაზე სიცოცხლისუნარიანი შემოქმედი, ალბათ ყველაზე ბრძენიც იყო: თუკი ვერ გავურბივართ ბუნებას - არადა, ამას ცდილობდა პიკასოს ბევრი მიმდევარი და თანამედროვე - ყოველ შემთხვევაში, შეგვიძლია დავამახინჯოთ, დავანგრიოთ მაინც იგი. თუმცა, არსებითად, საუბარია მისი განდიდების ახალ ფორმაზე. არაფერია ბუნებისთვის უფრო სასიამოვნო, ამბობდა სადი, ვიდრე დანაშაული, რომლითაც მის შეურაცხყოფას ვლამობთ. მასში ხომ შენება და ნგრევა ერთ მთლიანობას ქმნიან. რისხვა, სიამოვნება, ავადმყოფობა ან სიკვდილი არანაკლებ საშინელ (ან კომიკურ) სახეს ანიჭებენ ადამიანს, ვიდრე ის სიმახინჯე, დეფორმაციები და სტილიზაციები, რითაც პიკასოს აგზნებული გენია ტკბება.
ბუნებამ არ იცის ისტორია, მაგრამ მის ფორმებში ცხოვრობს წარსულის, აწმყოსა და მომავლის ყველა სტილი. ქაბულის ველზე ამოზიდულ კლდეებში გოთიკური სტილის დაბადება, აყვავება და დაისი დავინახე. ქვებით, წყალმცენარეებით, ქვეწარმავლებითა და მახინჯი მწერებით სავსე მომწვანო ტბორში ერთდროულად ანგკორის ბაიონი (1) და მაქს ერნსტის ეპოქა შევიცანი. ტეოტიუაკანის (2) შენობათა ფორმა და მდებარეობა მეხიკოს ველის ასლია. და იგივე პეიზაჟი შუნგას ფერწერას წინასწარმეტყველებს. მიკროსკოპით აღმოვაჩენ, რომ ზოგიერთ უჯრედში უკვე ჩადებულია ტიბეტური ტანკების ფორმულა. ტელესკოპი კი მაუწყებს, რომ ტამაიო (3) არამხოლოდ პოეტია, არამედ ასტრონომიც. თეთრი ღრუბლები ბერძნებისა და არაბების სიმღერებია. ვუცქერი მოჯადოებულ ვერცხლს - მინისებრი და სადაფისფერი ფენით დაფარულ ობსიდიანის ნატეხს და მონე მახსენდება მთელი თავისი "შთამომავლებით". შეუძლებელია არ აღიარო: ბუნება აბსტრაქციებში უფრო ამოიცნობა, ვიდრე თვალნათლივ გამოსახულებებში.
თანამედროვე, აბსტრაქტულ ფერწერაში ორმა მიმდინარეობამ იჩინა თავი: საფუძველთა ძიებამ (კანდინსკი, მონდრიანი) და ე.წ. ანგლოამერიკული ექსპრესიონისტების (4) ნატურალიზმმა. მოძრაობის ფუძემდებლებს სურდათ ბუნებიდან დაეწყოთ, წმინდა ფორმების სამყარო შეექმნათ ან ყველა ფორმა მათ პირველსაწყისზე დაეყვანათ. ინგლისელები და ამერიკელები არ ეძიებდნენ ბუნებაში შთაგონებას, მათ გადაწყვიტეს ბუნებასავით ემოქმედათ. მათთვის ფერწერა როგორც ჟესტი და აქტი - ორეულია, მეტ-ნაკლებად რიტუალური, ბუნებრივი მოვლენისა. ფერწერა მზის, წყლის, მარილის, ცეცხლის ან დროის საგნებზე ზემოქმედებას ჰგავს. და ფერწერაც, ისევე როგორც ბუნებრივი მოვლენა, გარკვეული სახის შემთხვევითობას წარმოადგენს: მთელ რიგ მოვლენათა მოულოდნელ შეტაკებას. ძალზე ხშირად შესანიშნავ შედეგს ვიღებთ ხოლმე: როცა ნახატები - ცოცხალი მატერიის ფრაგმენტები - თამამი სიშიშვლის ვნებით ანთებულ კოსმოსის ნატეხებს წარმოადგენენ. თუმცა, ასეთი ხელოვნება მთლიანი არაა, როგორც პოლოკის - ასეთ შემოქმედთა შორის ყველაზე ძლიერის - მაგალითი გვიჩვენებს. მის დიდ ტილოებს არც დასაწყისი აქვს და არც დასასრული, ამიტომაც მათი ზომებისა და ენერგიის მიუხედავად, ისინი გიგანტურ ნატეხებს წარმოადგენენ და არა დასრულებულ სამყაროებს. ასეთი ფერწერა არ აკმაყოფილებს მთლიანობისკენ ჩვენს ლტოლვას - დიდი ხელოვნების უმთავრეს თვისებას. ეს მხოლოდ ფრაგმენტებია, მხოლოდ ბუტბუტი: უდიდესი სურვილი რაღაცის გამოთქმისა, მაგრამ ჯერ კიდევ არასრულფასოვანი მეტყველება.
აბსტრაქტული ფერწერა, იდეალისტური ან ნატურალისტური - ზედროითი ხელოვნებაა. ყოველგვარი არსისმიერისთვის ან ბუნებისთვის უცხოა ადამიანური ქრონოლოგია: ბუნების ელემენტებმა არ იციან თარიღები, ისევე როგორც იდეებმა. მე თანამედროვე ხელოვნების სხვა მიმდინარეობას ვამჯობინებ - იმას, რომელიც ცდილობს სწორედ ცვალებადობაში მოიხელთოს საზრისი. ეს დროითი ხელოვნება - საგნობრივი გამოსახვა, დამახინჯება, მეტამორფოზაა: მარაოს ერთ კიდეზე პიკასოა, მეორეზე კი - კლეე. ცენტრში - დიუშანი და დიდი სიურეალისტები. ჯერ არავის უსაუბრია აქამდე დროით და ზედროით ხელოვნებას შორის უხილავ დაპირისპირებაზე. პირიქით, მუდამ აბსტრაქციასა და საგნობრივ გამოსახულებას შორის მიდიოდა კამათი. იდეალისტურ აბსტრაქტულ ხელოვნებას უნდა ვუმადლოდეთ საუკუნის დასაწყისის ყველაზე თანამედროვე და სუფთა ქმნილებების არსებობას. არანაირი აუცილებლობა არაა შევეხოთ მას, ან გავიმეოროთ - ნატურალიზმმა და ექსპრესიონიზმმა დაძაბული და ძლიერი, მაგრამ ჰიბრიდული ნაწარმოებები მოგვცა. ჰიბრიდულობა - ბუნებრივი მოვლენისა (წმინდა ობიექტურობა) და ადამიანის ჟესტის (სუბიექტურობა, წინასწარგანზრახულობა) დაპირისპირების შედეგია. სხვაგვარადაც შეგვიძლია ვთქვათ: ამ ფერწერაში ერთმანეთს ერევა, მაგრამ არ ერწყმის, ორი განსხვავებული რეალობა - სურათის ცოცხალი მატერია (ენერგია და ინერცია) და მხატვრის რომანტიკული სუბიექტივიზმი. გმირული, მაგრამ ამავე დროს თეატრალური ფერწერა: გმირული საქციელი და წარმოდგენა. თავის მხრივ, დროითი ხელოვნებაც წამის გამყარებაა, რომელიც თავისი ალით აიტაცებს გარეგნულ სახეს და დაწვავს მას. დროითი ხელოვნება რეალობას აღწერს მაშინაც, როცა ანაწევრებს მას, როგორც ეს პიკასოსთან ხდება. გარეგნულია არამხოლოდ ის, რასაც ჩვენ ვხედავთ. ბრეტონი "შინაგან მოდელზე" საუბრობს და ამით გვახსენებს აჩრდილებს, რომლებითაც დასახლებულია ჩვენი ღამეები, იდუმალ ხატებას, რისი მეშვეობითაც სამყაროს "სხვაგვარობა" ვლინდება. ჯაკომეტიმ თქვა, რომ მხოლოდ ერთ რამეს ისურვებდა: ოდესმე დაეხატა ან გამოექანდაკებინა რეალური სახე.
ბრაკი არ ეძებს საგნის არსს: საგანი მასთან დროის გამჭვირვალე ნაკადში ერთვება. კირიკოს უკაცური საათები. კლეეს ხაზები, ფერები, ისრები და წრეები: მოძრაობისა და მეტამორფოზის პოემა. გარეგნული - სამყაროს შიფრია, ყოფიერების შიფრი. ასევეა ნაიარევი, დროის მიერ მიყენებული ჭრილობა: ეს წამია და წამები. ესაა ნიშანი, რომელიც მხოლოდ მიანიშნებს საგანზე, მაგრამ არასდროს არ ეხება მითითებულ და სასურველ საგანს.
მთავარია საზრისის, არსის ძიება, ან მათი ნგრევა (რაც ერთი და იგივეა: ჩვენ ვერსად გავექცევით საზრისს). ჩვენი დროის ერთადერთი უმნიშვნელო ხელოვნება რეალიზმია და არა იმდენად უფერულობის გამო, არამედ იმიტომ, რომ ცდილობს ბუნებრივი და სოციალური რეალობა აღწეროს, რეალობა, რომელმაც დაკარგა თავისი საზრისი. დროითი ხელოვნება საკუთარ თავს უპირისპირებს საზრისის ამ დაკარგვას და ამიტომაც, ძირითადად წარმოსახვის ხელოვნებად იქცევა. ამ თვალსაზრისით დადაიზმი ნიმუში იყო (და მართლაც შეუდარებელი ნიმუში, მიუხედავად იმისა, რომ იგი ცდილობდა კომერციული მიზნებით გამეორებულიყო ნიუ-იორკში): დადაისტური ხელოვნება არამხოლოდ უ-მნიშვნელობისა და უშინაარსობის პირისრპირ დადგა, არამედ უ-მნიშვნელობიდან ინტელექტუალური მსხვრევის ყველაზე ეფექტური ინსტრუმენტი შექმნა. სიურეალიზმი მნიშვნელობას წამის ვნებიან მაგნეტიზმში ეძებდა: სიყვარულსა და შთაგონებაში. აქ გადამწყვეტი იქნება სიტყვა "შეტაკება". რა დარჩა ყველაფერ ამიდან? რამდენიმე სურათი და ლექსი: ცოცხალი დროის მტევანი. ეს სრულიად საკმარისია. საზრისი ხომ მაინც სხვაგანაა, სადღაც იქ, მიღმა.
დროითი ხელოვნება გარეგნულ ხატსა და მის ნგრევას შორის მერყეობს, მნიშვნელობასა და უ-მნიშვნელობას შორის. მაგრამ ჩვენ ერთიან ხელოვნებას ვესწრფით. არა ტოტალურ, როგორც რომანტიკოსებს სურდათ, არამედ ტოტალობის ხელოვნებას. გვაქვს კი დღეს ასეთი რამ?

თარგმნა
მალხაზ ხარბედიამ

(1) ბაიონი - ტაძარი, ანგკორის ერთ-ერთი ცენტრალური ნაგებობა; ტაძრების, სასახლეების, წყალსაცავებისა და არხების გრანდიოზული კომპლექსის ნაწილი ქ.სიემ-რეაპას (კამბოჯა) მახლობლად.
(2) ქალაქი, ცენტრალური მექსიკის ერთ-ერთი უმნიშვნელოვანესი კოლუმბამდელი ცივილიზაცია, ჩამოყალიბდა ჩვ.წ. I ათასწლეულში.
(3) რუფინო ტამაიო (დაბ.1900) - მექსიკელი ფერმწერი. (4) მე არ მომწონს ტერმინი "ექსპრესიონიზმი" აბსტრაქტუულ ფერწერასთან მიმართებაში; აბსტრაქციასა და ექსპრესიონიზმს შორის წინააღმდეგობაა. ასევე შეცდომაში შევყავართ ცნებას "აბსტრაქტული ფერწერა". უკვე ბენჟამენ პერე აღნიშნავდა, რომ ხელოვნება ყოველთვის კონკრეტულია და თავისებურებებით ხასიათდება (ავტორის შენიშვნა).

ბორის გროისი – რა არის თანამედროვე ხელოვნება

ბორის გროისი –რა არის თანამედროვე ხელოვნება

ლექციის გაგრძელება

რო­ცა ჭვრე­ტის, დაკ­ვირ­ვე­ბის შე­სა­ხებ ვსა­უბ­რობთ, - ის­ევ დი­უ­შა­ნი­სა და ვიტ­გენ­შ­ტა­ი­ნის ტრა­დი­ცი­ის კვა­ლად - ვფიქ­რობთ, რომ ობ­ი­ექტს არ­ა­ფე­რი მოს­დის, რო­ცა მას ვუ­ყუ­რებთ. ეს ვიტ­გენ­შ­ტა­ი­ნი ამ­ბობ­და, რომ ჭვრე­ტა ყვე­ლა­ფერს თა­ვის ად­გილ­ზე ტო­ვებს (ის­ე­ვე რო­გორც ფი­ლო­სო­ფია). თე­ო­რია ყვე­ლა­ფერს თა­ვის ად­გილ­ზე ტო­ვებს. ხე­ლე­ბი ცვლი­ან სა­განს, მაგ­რამ თე­ო­რე­ტი­კუ­ლი მზე­რა არ ცვლის მის სტრუქ­ტუ­რას. სწო­რედ ეს წა­ნამ­ძღ­ვა­რია მთე­ლი ამ დის­კურ­სის სა­ფუძ­ვე­ლი, იმ­ი­ტომ, რომ გიჩ­ნ­დე­ბა სურ­ვი­ლი, იკ­ითხო: რო­გო­რაა მოწყო­ბი­ლი ჭვრე­ტა? რო­გორ ოპ­ე­რი­რებს? ამ­ის სა­პა­სუ­ხოდ შე­იძ­ლე­ბა ითქ­ვას, რომ ჩვენ სპე­ცი­ა­ლუ­რად გა­მო­ყო­ფილ ად­გი­ლას ვაკ­ვირ­დე­ბით საგ­ნებს. მუ­ზე­უ­მე­ბი, მა­გა­ლი­თად, ას­ე­თი ად­გი­ლია და შეგ­ვიძ­ლია თუ არა ვთქვათ, რომ მუ­ზე­უ­მი არ ცვლის ხე­ლოვ­ნე­ბის ნა­წარ­მო­ებს? ერ­თი შე­ხედ­ვით, კი. მაგ­რამ მე­ო­რე მხრივ, არა. მა­გა­ლი­თად, რო­ცა მუ­ზე­უმ­ში შე­დი­ხართ, რა­ღაც ობ­ი­ექ­ტებს ხე­დავთ - ქან­და­კე­ბებს, ნა­ხა­ტებს. პირ­ვე­ლი, რა­საც მუ­ზე­უმ­ში აწყ­დე­ბით, გარ­კ­ვე­უ­ლი სა­ხის ტე­რო­რია. ვთქვათ, "არ გა­და­ა­ფურ­თხოთ" და სა­ერ­თო­დაც, "კულ­ტუ­რუ­ლად" მო­ი­ქე­ცით, ხე­ლი არ ახ­ლო ნა­ხატს, არ ჩა­მოგ­ლი­ჯო კედ­ლი­დან, არ გად­მო­აბ­რუ­ნო, არ დაფ­ლი­თო. ანუ ხე­ლოვ­ნე­ბა გარ­კ­ვე­უ­ლი ოპ­ე­რა­ცი­ე­ბის ტა­ბუ­ი­რე­ბით იწ­ყე­ბა, თა­ნაც სწო­რედ იმ ოპ­ე­რა­ცი­ე­ბის აკრ­ძალ­ვით, რო­მელ­საც შემ­დ­გომ შეს­წავ­ლამ­დე, ობ­ი­ექ­ტის კვლე­ვამ­დე მივ­ყა­ვართ. სხვაგ­ვა­რად რომ ვთქვათ, ობ­ი­ექ­ტის გა­მო­ფე­ნი­ლო­ბას მი­სი ჭვრე­ტის შე­უძ­ლებ­ლო­ბა მოჰ­ყ­ვე­ბა. მხო­ლოდ მა­შინ გვაქვს ობ­ი­ექ­ტის და­ნახ­ვის შე­საძ­ლებ­ლო­ბა, რო­ცა ამ ობ­ი­ექ­ტის ნა­წილს გა­მოვ­რიცხავთ ჭვრე­ტის ზო­ნი­დან. მი­სი და­ნახ­ვა შე­უძ­ლე­ბე­ლია, აკრ­ძა­ლუ­ლია. ჩვენ, შე­იძ­ლე­ბა ითქ­ვას, ყო­ფი­თო­ბის რუხ, შუ­ა­ლე­დურ ზო­ნა­ში ვცხოვ­რობთ. რო­ცა ობ­ი­ექტს ჭვრე­ტის სივ­რ­ცე­ში ვა­თავ­სებთ, იგი შავ და თეთრ ნა­წი­ლე­ბად იყ­ო­ფა. ობ­ი­ექ­ტის ნა­წილს ყუ­რად­ღე­ბით ვათ­ვა­ლი­ე­რებთ, მაგ­რამ ამ­ას სხვა ნა­წი­ლის ხარ­ჯ­ზე ვა­კე­თებთ, იგი რა­დი­კა­ლუ­რად ქრე­ბა მხედ­ვე­ლო­ბის არ­ი­დან. ამგ­ვა­რად, შე­იძ­ლე­ბა ითქ­ვას, რომ მუ­ზე­ა­ლი­ზა­ცი­ის, საგ­ნის გა­მო­ფე­ნი­ლო­ბის სა­ფუძ­ველ­ში რა­ღაც ტრავ­მა ძევს. ობ­ი­ექ­ტი ტრავ­მა­ტი­ზირ­დე­ბა, იგი შიგ­ნი­დან იპ­ო­ბა ორ ნა­წი­ლად - იმ­ად, რა­საც ხე­დავ და რაც პრინ­ცი­პუ­ლად არ ჩანს. გგო­ნია, რომ ობ­ი­ექტს არ­ა­ფე­რი მოს­დის, მაგ­რამ ჭვრე­ტის პი­რო­ბე­ბი მის ფუნ­და­მენ­ტურ ტრან­ს­ფორ­მი­რე­ბას იწ­ვევს. იპ­ო­ბა იგი მე­დი­ა­ლურ ნა­წი­ლად, მხა­რედ, რო­მე­ლიც ჩვენ რა­ღა­ცას გვა­უწყებს, ჩანს მხა­რედ, რო­მელ­საც ამ მე­დი­ა­ლო­ბის მა­ტა­რე­ბე­ლი შე­იძ­ლე­ბა ვუ­წო­დოთ. იგი და­ფა­რუ­ლია ჩვენ­გან. ობ­ი­ექ­ტის ში­ნა­გა­ნი "გან­ხეთ­ქი­ლე­ბის" და­ნახ­ვის ამ შე­უძ­ლებ­ლო­ბას, ჰა­ი­დე­გე­რის კვა­ლად, ონ­ტო-მე­დი­ა­ლურ დი­ფე­რენ­ცი­ა­ცი­ას ვუ­წო­დებ. ამგ­ვა­რად, ჩვენ შეგ­ვიძ­ლია და­ვა­ხა­სი­ა­თოთ ხე­ლოვ­ნე­ბის და­ბა­დე­ბის პრო­ცე­სი, რო­გორც ტა­ბუ­ი­რე­ბის პრო­ცე­სი, რო­გორც აკრ­ძალ­ვა, ფრუს­ტ­რი­რე­ბა და ბლო­კი­რე­ბა... თუნ­დაც ჩვე­ნი სურ­ვი­ლე­ბის ბლო­კი­რე­ბა. თუ­კი ყო­ვე­ლი ცალ­კე­უ­ლი ობ­ი­ექ­ტი ტა­ბუ­ი­რე­ბის პრო­დუქტს წარ­მო­ად­გენს, თა­ნაც ის­ეთ პრო­დუქტს, რო­მე­ლიც ფუნ­და­მენ­ტუ­რად ამ­ა­ხინ­ჯებს ამ ობ­ი­ექტს, მა­შინ ად­ვი­ლი და­საშ­ვე­ბია, რომ ხე­ლოვ­ნე­ბის გან­ვი­თა­რე­ბა თა­ნა­მედ­რო­ვე ეპ­ო­ქა­ში კი არ არღ­ვევს ტა­ბუს, არ­ა­მედ მის პრო­დუ­ცი­რე­ბას ახ­დენს. არ­სე­ბობს მცდა­რი აზ­რი, რომ XIX-XX სა­უ­კუ­ნე­ე­ბის ხე­ლოვ­ნე­ბა სულ უფ­რო წინ მი­ი­წევს, ანგ­რევს არ­სე­ბულ ნორ­მებს, აღ­მო­ა­ჩენს ახ­ალ სივ­რ­ცე­ებს, მაგ­რამ ამ ყვე­ლა­ფერს არ­ა­ფე­რი აქვს სა­ერ­თო სი­მარ­თ­ლეს­თან. სი­ნამ­დ­ვი­ლე­ში XX სა­უ­კუ­ნის ხე­ლოვ­ნე­ბა ტა­ბუ­სა და აკრ­ძალ­ვე­ბის გა­მუდ­მე­ბუ­ლი წარ­მო­ე­ბი­თაა და­კა­ვე­ბუ­ლი. ნე­ბის­მი­ე­რი ავ­ან­გარ­დის სა­ერ­თო ფორ­მაა: "ასე ცხოვ­რე­ბა აღ­არ შე­იძ­ლე­ბა". თა­ნაც ეს აკრ­ძალ­ვა აბ­სო­ლუ­ტუ­რად ირ­ა­ცი­ო­ნა­ლუ­რია. ცხა­დია, რომ ყვე­ლა­ფე­რი და­საშ­ვე­ბია. ეს აბ­სურ­დუ­ლი სიტყ­ვე­ბია და თვით­ტა­ბუ­ი­რე­ბის აქტს წარ­მო­ად­გენს, რო­მელ­საც არ­ა­ნა­ი­რი ბა­ზა არ გა­აჩ­ნია, გარ­და წმინ­და ეს­თე­ტი­კუ­რი­სა. თუ­კი მა­ლე­ვი­ჩი­ვით ვიტყ­ვი: "ასე ცხოვ­რე­ბა აღ­არ შე­იძ­ლე­ბა" და ვე­ღარ დავ­ხა­ტავ "ვე­ნე­რა­თა უკ­ა­ნა­ლებს" და "მწვა­ნე ბაღ­ნა­რებს", იმ­ი­ტომ, რომ ამ­ის ყუ­რე­ბა აღ­არ შე­იძ­ლე­ბა - მა­შინ შა­ვი კვად­რა­ტი შე­საძ­ლებ­ლო­ბის საზ­ღ­ვ­რე­ბი­დან გა­მო­სა­ვა­ლი კი არა, ამ შე­საძ­ლებ­ლო­ბის გაქ­რო­ბის ნი­შა­ნი იქ­ნე­ბა. სი­ნამ­დ­ვი­ლე­ში კი, რა თქმა უნ­და, ად­ა­მი­ანს ვე­ნე­რას უკ­ა­ნა­ლის და­ხატ­ვა სურს, მა­ლე­ვიჩ­საც უნ­დო­და. იგი ამ­ბობ­და, რომ იგი იბრ­ძ­ვის გუ­ლახ­დი­ლო­ბის წი­ნა­აღ­მ­დეგ ად­ა­მი­ან­სა და შე­მოქ­მედ­ში. ჩვენ მხატ­ვ­რე­ბი მა­შინ ვართ, რო­ცა სა­კუ­თა­რი გე­მოვ­ნე­ბის სა­პი­რის­პი­როდ ვიქ­ცე­ვით, რო­ცა სა­კუ­თა­რი თა­ვის ფრუს­ტ­რა­ცი­ას ვახ­დენთ, ანუ რო­ცა ას­კე­ტურ პრაქ­ტი­კას ვა­ხორ­ცი­ე­ლებთ. XX სა­უ­კუ­ნის ავ­ან­გარ­დის პრაქ­ტი­კას ხე­ლოვ­ნე­ბა­ზე ტა­ბუს და­დე­ბის პრაქ­ტი­კა შე­იძ­ლე­ბა ეწ­ო­დოს. პირ­ველ ეტ­აპ­ზე მე ხე­ლოვ­ნე­ბის პრაქ­ტი­კის ტა­ბუ­ი­რე­ბას ვახ­დენ, ვა­უქ­მებ გარ­კ­ვე­ულ ობ­ი­ექ­ტებს და მათ ჭვრე­ტის წმინ­და საგ­ნე­ბად ვაქ­ცევ, შემ­დეგ ეტ­აპ­ზე კი ამ პრაქ­ტი­კის თა­ვის­თა­ვა­დო­ბას ვაც­ნო­ბი­ე­რებ და მა­საც ვკრძა­ლავ, რო­გორც პრაქ­ტი­კას. ამგ­ვა­რად, ავ­ან­გარ­დუ­ლი ხე­ლოვ­ნე­ბა თა­ვად ხე­ლოვ­ნე­ბის, რო­გორც კი­დევ ერ­თი რე­ა­ლუ­რი პრაქ­ტი­კის ტა­ბუ­ი­რე­ბას და აკრ­ძალ­ვას წარ­მო­ად­გენს და ამ­ის მი­ხედ­ვით ხე­ლოვ­ნე­ბა ერ­თი აკრ­ძალ­ვი­დან მე­ო­რის­კენ მი­დის, ერ­თი ფრუს­ტ­რა­ცი­ი­დან მე­ო­რეს­კენ, ერ­თი შე­უძ­ლებ­ლო­ბი­დან მე­ო­რის­კენ, თა­ნაც ყვე­ლა ამ აკრ­ძალ­ვებ­სა და ფრუს­ტ­რა­ცი­ებს არ­ა­ნა­ი­რი სა­ფუძ­ვე­ლი არ გა­აჩ­ნი­ათ ცხოვ­რე­ბა­ში. მათ მხო­ლოდ ხე­ლოვ­ნე­ბა­ში აქვთ ეს სა­ფუძ­ვე­ლი.

ფიროსმანი Pirosmani

ოთხეული

გია ბუღაძე, ირაკლი ფარჯიანი, ლევან ჭოღოშვილი, ქეთი მატაბელი