სინამდვილეში აბსტრაქტული ხელოვნება სტერილურობამდე შეიძლება იმ პრეტენზიის წყალობით მივიდეს, რომლის თანახმადაც იგი იზოლირებულ და თვითკმარ ენას წარმოადგენს. არადა იგი აბსოლუტურად სუბიექტურია - ამ ენას ხომ მხოლოდ და მხოლოდ მხატვარი ქმნის და იყენებს და მას არ გააჩნია ყველა ენისთვის დამახასიათებელი ელემენტი: ანუ არ შეუძლია ყველასთვის გასაგებ ნიშანთა და სიმბოლოთა სისტემად იქცეს. თუკი ყველა თავის ენაზე ლაპარაკობს, გაუგებრობა ისადგურებს, ანუ ენა კვდება; იწყება შიზოფრენიკების დიალოგი. საუკეთესო აბსტრაქციონისტმა მხატვრებმა რაღაც უნივერსალური ენის მაგვარი აღმოაჩინეს, დაუბრუნდნენ ზოგიერთ არქეტიპულ ფორმას, რომლებიც ადამიანური ყოფიერების ზოგად და არქაულ ძირებს ეკუთვნოდა. მაგრამ ენაა კი იგი? ალბათ უფრო წინარე ენა, ან, თუ გნებავთ, მეტაენა. აბსტრაქციონისტ მხატვრებს რაღაც საშუალო გამოსდით ბუტბუტსა და გამოცხადებას შორის. და თუმცა ისინი ვერ იტანენ გაგებას, კავშირს, ხშირად მაინც ამყარებენ კონტაქტს სხვა ადამიანებთან. პოეზიაში კი საპირისპიროდ ხდება: პოეტს სხვა გამოსავალი არ აქვს, მან სიტყვებით უნდა ისარგებლოს - თითოეულ მათგანს კი ყველასთვის გასაგები მნიშვნელობა აქვს - და მათი დახმარებით შექმნას ახალი ენა. ეს სიტყვები ენის, ანუ კომუნიკაციის საშუალების სტატუსითაც, სხვა რამეს აღნიშნავენ: კერძოდ იმას, რომ პოეზია აუცილებლად რაღაც აქამდე არარსებული, გაუგონარი, არგამოთქმული რამაა, ესაა ენა და მისი უარყოფა, ის, რაც "ზღვარს შორდება". აბსტრაქტულ ფერწერას სურდა წმინდა ფერწერული ენა ყოფილიყო, მაგრამ ამით იგი უარყოფდა ყოველი ენისთვის იმთავითვე დამახასიათებელ სისხლთა აღრევას: ისეთ ნიშანთა და ფორმათა გამოყენებას, ვისი მნიშვნელობებიც ყველასათვის საერთო იყო. ანუ, იგი ან ვერ მაღლდება ენამდე, ან სცილდება მის საზღვრებს და ერთ შემთხვევაში დუმილს შობს, მეორეში - კივილს: რისი ნათელი მაგალითებიც მონდრიანი და პოლოკი არიან. ჩვენს წინაშეა ცდა, რომელიც თავის თავში იმავე უარყოფას ატარებს, რასაც თავადვე აფუძნებს. შესაძლოა, სწორედ ამაში მდგომარეობს მისი სიდიადე: მხოლოდ ის, ვინც არ გაურბის თავის წინააღმდეგობრიობას და უკიდურესი გულახდილობით ააშკარავებს მას, გვაჩვენებს თავის ჭეშმარიტ, მუდამ ორპირ, არსებას. და ამ წინააღმდეგობრიობაზე დაყრდნობით, და არა მისი უარყოფით, შეეძლო აბსტრაქტულ ფერწერას დადგენილ საზღვრებს მიღმა წასულიყო - რეალიზებულიყო საკუთარი თავისვე უარყოფით.
თარგმნა
სანდრო სილაბიძემ
No comments:
Post a Comment